Interview Bas Bloem: Parkinson en Leefstijl
Student en Leefstijl interviewt maandelijks specialisten over leefstijl in de praktijk. Hiermee willen we laten zien dat leefstijl écht in elk specialisme voor komt. Daarnaast is het voor toekomstige artsen natuurlijk leuk om te lezen over verschillende specialismes: wij zitten nog erg in het proces van ontdekken welke specialismes interessant zijn voor ons!
Deze maand interviewde Sjoerd Hoogendoorn Bas Bloem, Neuroloog in het Radboud UMC.
Dr. Bloem is expert op het gebied van de ziekte van Parkinson. In 2002 richtte hij het Parkinson Centrum Nijmegen op en in 2004 het ParkinsonNet: een prijswinnend internationaal model voor de behandeling van mensen de ziekte van Parkinson. Wegens succes heeft het project grote mogelijkheden voor vertaling naar de behandeling van mensen met een andere chronische ziekte.
Parkinson en leefstijl
En juist deze ziekte, Parkinson, is enorm verweven met een gezonde leefstijl.
Parkinson is, stelt Bloem, op zijn minst voor een deel, een man made disease. “Een klein stukje van de ziekte wordt erfelijk bepaald, dat is vooral bij mensen die de ziekte heel jong krijgen, maar een groot gedeelte komt zeer waarschijnlijk door omgevingsfactoren. Één bewezen contributor zijn pesticiden. Dit blijkt doordat boeren bovengemiddeld vaak Parkinson krijgen, maar ook personen die levenslang veel zuivel consumeren hebben meer risico op het ontwikkelen van Parkinson. Dit komt waarschijnlijk ook door deze pesticiden, waarvan de residuen in aantoonbare concentraties zijn gevonden in melkproducten in supermarkten in bijvoorbeeld de Verenigde Staten. En deze pesticiden blijken in diermodellen uiterst giftig voor de substantia nigra, wat precies het aangedane deel van de hersenen is bij de ziekt van Parkinson”.
Parkinson en beweging
Bij reeds aanwezige Parkinson kan een goed bewegingspatroon (en waarschijnlijk gezonde voeding) veel goeds doen. In ieder geval met het verminderen van de klachten van Parkinson en mogelijk ook bij het vertragen van de progressie1. Bloem: “In ieder consult in mijn spreekkamer betrek ik voeding en sporten. We zijn bezig met het ontwikkelen van games om het sporten interessanter te maken voor patiënten, zodat zij dit langer volhouden. Via de smartphone krijgen zij doelen om te behalen met bijbehorende beloningen; dit helpt (zeer waarschijnlijk) om de patiënt meer te laten bewegen gedurende langere tijd2. Heel spannend is dat we diezelfde interventies nu gaan toepassen bij nog gezonde mensen die at risk zijn om later de ziekte van Parkinson te ontwikkelen, bijvoorbeeld omdat ze een afwijkend gen bij zich dragen. We zijn heel benieuwd of een gezonde levensstijl kan bijdragen aan het uitstellen of zelfs voorkomen van Parkinson bij deze mensen.”
Neem als voorbeeld fietsen. “Veel patiënten met Parkinson kunnen niet goed meer lopen, maar wel uitstekend fietsen. Fietsen op de hometrainer blijkt vaak zeer effectief: hersenscans tonen in onderzoek aan dat het brein van de sportende Parkinsonpatiënt niet krimpt, in tegenstelling tot patiënten die niet regelmatig sporten. Er ontstaan zelfs nieuwe hersenconnecties bij de sportende groep, terwijl dit bij de controlegroep niet optrad.”
Daarnaast is er nog dat andere aspect van een gezonde leefstijl: voeding. Binnenkort heeft Bas een lezing bij Harvard University over de rol van voeding bij de ziekte van Parkinson. “Wat je veel ziet bij patiënten met Parkinson zijn de volgende zaken: obstipatie; gewichtsverlies; vitamine deficiënties (D, B6 en B12) en het feit dat eiwitten in de voeding interveniëren met de opname van levodopa in de darmen. Een patiënt met de ziekte van Parkinson zal dus pieken van eiwitten in de voeding moeten voorkomen. Tegelijk zijn diezelfde eiwitten wel noodzakelijk om gewichtsverlies en verlies aan spiermassa te voorkomen.”
Toch is de belangrijkste leefstijlfactor bij Neurologie op dit moment sporten. Bas: “De evidentie voor sporten is het sterkt; voeding gaat onderzocht worden. De rol van voeding, met name de invloed daarvan op Parkinson, is op dit moment nog moeilijk kwantificeerbaar te maken. Hoe ga je dit toedienen en controleren?”
Bas ziet en hoort in de praktijk nog veel over neurologen die toch vooral hechten aan medicatie, en minder de nadruk leggen op een gezonde manier van leven. “Mijn generatie artsen is opgeleid zonder educatie over leefstijl. Wij leerden onderzoek te doen, een diagnose te stellen en pillen voor te schrijven. Daarnaast is de invloed van voeding en beweging op ziekte ook moeilijk te onderzoeken. Het is makkelijker om een pil met een placebo te onderzoeken. Op het gebied van voeding en sport zal hier nog een flinke slag moeten worden gemaakt.”
Zorg van de toekomst
“De zorg zal over 10 jaar anders worden georganiseerd dan tot nu toe. Patiënten zullen meer thuis behandeld gaan worden. Huisbezoek was vroeger in de 19de eeuw de norm. Dat verdween met de opkomst van technieken als röntgen. In de toekomst zullen mensen met behulp van technologie thuis worden gemonitord. Bij afwijkingen zal er dan eerst een videoconsult plaats vinden, waar waarschijnlijk al veel problemen op afstand opgelost kunnen worden, en dan pas wellicht de gang naar het ziekenhuis voor problemen die ingewikkelder van aard zijn.
“Maar ook het ziekenhuis zal niet meer georganiseerd zijn zoals nu. Op dit moment zijn er leidende units als Neurologie, Interne, Chirurgie etc. Over 10 jaar zal de organisatie van zorg veel meer rondom integrale zorgpaden binnen transmurale en multidisciplinaire netwerken bestaan: een zorgpad Parkinson, een zorgpad Diabetes Mellitus etc. In één zo’n multidisciplinair zorgpad zitten dan alle behandelaren, ongeacht van de plaats waar ze werkzaam zijn: van fysiotherapeut of huisarts in de eerste lijn, via de neuroloog in het regionale ziekenhuis tot aan de specialist in het academisch ziekenhuis. Deze stap is nodig om de zorg met toenemende mate te concentreren bij experts die specifieke ziektes heel goed begrijpen en optimaal kunnen behandelen: ziektes zijn immers zo ingewikkeld worden dat het steeds lastiger wordt om overal goed in te zijn.”
Specialist versus generalist
“Overigens heb je naast die experts altijd generalisten nodig die het overzicht bewaken, zoals de huisarts of de algemeen opgeleide neuroloog. Specialisatie bij een deel van de medische professionals hoeft dus helemaal niet te conflicteren met een brede kennis van het vak bij andere medische professionals. Ze zijn allebei dringend noodzakelijk. De grootste uitdaging zit ‘m in een naadloze koppeling tussen de generalisten en de specialisten, daar zijn nog grote uitdagingen op te lossen. Ik voorzie dat technologie hierin een grote rol kan gaan spelen.”
Als laatste heeft Bas nog een take home message voor de lezers (en toekomstige artsen) van Student en Leefstijl: “Raak je passie voor je vak nooit kwijt!”
Opleiding Bas Bloem:
Opleiding
1979-1985: Middelbare school (Gymnasium alfa en bèta, Sint Maartens college, Voorburg, cum laude)
1985-1991: Universiteit (Geneeskunde, Rijksuniversiteit Leiden)
1989-1990: Specialisatie bewegingsstoornissen (The Parkinson’s Institut, Sunneyvale, Californië, VS) Opleiders: dr. D.J. Beckley, dr. J.W. Langston
1991-1993: Universiteit (Geneeskunde, Rijksuniversiteit Leiden, cum laude)
1994-2000: Specialisatie Neurologie (Leids Universitair Medisch Centrum) Opleider: prof. dr. R.A.C. Roos
1994: Promotie (Rijksuniversiteit Leiden) Promotor: prof. dr. R.A.C. Roos. Copromotor: prof. dr. G.W. Bruyn
Titel proefschrift: Postural reflexes in Parkinson’s disease
2000-2001: Specialisatie Bewegingstoornissen (MRC Human Movement and Balance Unit, Institute of Neurology, Queen Square, Londen, Engeland) Opleiders: prof. N.P. Quinn, prof. J.C. Rothwell
Referenties:
1: Nicolien M van der Kolk , Bastiaan R Bloem et al. Effectiveness of home-based and remotely supervised aerobic exercise in Parkinson’s disease: a double-blind, randomised controlled trial. Lancet Neurology 2019 Nov:998-1008
2: Sabine Schootemeijer, Nicolien M. van der Kolk, Bastiaan R. Bloem et al. Barriers and Motivators to Engage in Exercise for Persons with Parkinson’s Disease .Journal of Parkinson’s Disease 2020 Oct: 1293–1299
